Nông dân thu nửa tỷ đồng/ha mỗi năm từ mô hình lúa - rươi - cáy

Nhiều năm trước đây, cánh đồng ở xã Chí Minh, TP Hải Phòng cũng như bao vùng quê khác luôn chạy theo cuộc đua năng suất với phân hóa học và thuốc bảo vệ thực vật khiến đồng đất ngày càng bạc màu. Cũng chính vì thế, qua nhiều mùa vụ, nông dân nhận ra “lộc trời” quý giá là con rươi, con cáy cứ thưa vắng dần trên đồng đất quê hương.

“Cứ phun thuốc sâu là rươi, cáy chết hết. Khi nhận ra điều này, đã có 2 sự lựa chọn được đưa ra, một là chọn lúa năng suất cao và hai là chọn 'lộc trời'. Sau khi suy tính kĩ, chúng tôi đã chọn cách thứ hai, có thời điểm chỉ cấy một vụ để đất có thời gian nghỉ, hồi phục và tạo môi trường sạch nhất cho rươi, cáy sinh sôi”, ông Phạm Xuân Miết, lão nông ở thôn Thanh Kỳ (xã Chí Minh) nhớ lại .

Quyết định này không đến từ một chủ trương, một dự án nào mà xuất phát từ sự trăn trở và tính toán của chính những nông dân một nắng hai sương, hiểu rõ về đồng ruộng. Họ bắt đầu giảm dần rồi bỏ hẳn việc sử dụng hóa chất. Thay vì hai vụ lúa/năm, bà con chỉ gieo cấy một vụ xuân. Mô hình canh tác “một lúa - một rươi” độc đáo ra đời từ đó. Vụ lúa xuân canh tác hữu cơ chỉ cho năng suất khoảng 40 - 42 tạ/ha, thấp hơn 10 - 15 tạ so với canh tác thông thường. Nhiều người ban đầu ái ngại, cho rằng "làm vậy sao đủ ăn”.

Thế nhưng, bài toán kinh tế lại cho một đáp số bất ngờ khi gạo hữu cơ sản xuất theo quy trình không hóa chất được thị trường ưa chuộng, bán được giá cao. Đáng nói, sau khi thu hoạch lúa, cánh đồng được tháo nước từ sông Thái Bình vào, trở thành “ngôi nhà” lý tưởng cho rươi, cáy. Từ tháng 9 đến tháng 11 âm lịch, khi con nước lên, người dân lại tất bật vào mùa thu hoạch “lộc trời”. Rươi tươi có giá 400.000 - 500.000 đồng/kg, cáy cũng là đặc sản được săn lùng.

Theo ông Phạm Xuân Luận - Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp An Thanh (xã Chí Minh), trước đây nông dân chủ yếu trồng lúa hom ở diện tích ngoài đê với mục đích tạo môi trường thuận lợi cho hai con đặc sản tự nhiên là rươi và cáy phát triển.

Những năm gần đây, Hợp tác xã tích cực phối hợp khảo nghiệm, vận động nông dân mở rộng diện tích gieo cấy một số giống lúa chất lượng cao, chủ yếu là giống ST25 trên diện tích khai thác rươi, cáy để nâng cao giá trị sản xuất.

“Tính ra, tổng thu nhập từ lúa hữu cơ và rươi, cáy cao gấp 2 - 3 lần so với làm hai vụ lúa canh tác thông thường. Hơn nữa, canh tác thế này đất không bạc màu, nguồn nước sạch hơn, sức khỏe của mình cũng được đảm bảo”, ông Phạm Xuân Luận phân tích.

Theo ông Luận, làm nông nghiệp hữu cơ thực chất là quay về cách làm của cha ông những năm 60 - 70 của thế kỷ trước nhưng với một tư duy mới. “Chúng tôi không còn chạy theo năng suất, sản lượng bằng mọi giá. Cái đích nhắm đến là chất lượng, là giá trị bền vững và sức khỏe người tiêu dùng”, ông Luận chia sẻ.

Hiện toàn xã Chí Minh có gần 320 ha canh tác theo mô hình độc đáo này, trở thành “thủ phủ” nông nghiệp hữu cơ của các địa phương phía tây TP Hải Phòng. Giá trị sản xuất trung bình đạt 500 - 600 triệu đồng/ha/năm - con số đáng mơ ước với nhiều vùng nông thôn.

Không chỉ dừng lại ở việc bán sản phẩm thô, người dân Chí Minh đã biết cách nâng tầm giá trị nông sản. Các sản phẩm OCOP như chả rươi, mắm cáy, gạo hữu cơ Bãi Rươi... đã có mặt trên thị trường, mang thương hiệu của vùng đất sạch.

Vài năm trở lại đây, cánh đồng lúa - rươi không chỉ cho giá trị kinh tế cao mà còn mở ra cánh cửa du lịch sinh thái. Xã Chí Minh đã mạnh dạn tổ chức “Lễ hội Lúa rươi”, “Lễ hội Đùa nơm” thu hút hàng nghìn du khách về tham quan, trải nghiệm. Du khách được tự tay lội ruộng, úp nơm bắt cá hay xem cảnh thu hoạch rươi vào ban đêm, thưởng thức những món đặc sản nóng hổi ngay tại bờ.

Theo UBND xã Chí Minh, địa phương xác định nông nghiệp hữu cơ gắn với du lịch là khâu đột phá trong giai đoạn 2025 - 2030. Xã đang quy hoạch các vùng sản xuất tập trung, xây dựng thương hiệu mạnh hơn cho nông sản và đầu tư bài bản cho hạ tầng du lịch.

Mục tiêu là để du khách đến đây không chỉ để ăn, để mua mà còn để trải nghiệm, để hiểu về một nền nông nghiệp vị nhân sinh, tôn trọng tự nhiên. Đây là giá trị bền vững nhất mà mảnh đất và con người Chí Minh đang hướng tới.

Xã Chí Minh được thành lập từ 1/7/2025 trên cơ sở sáp nhập 3 xã Chí Minh, Văn Tố và An Thanh (huyện Tứ Kỳ, Hải Dương cũ). Xã có diện tích tự nhiên hơn 33,58 km, dân số trên 32.636 người, gồm 20 thôn, là một trong những xã có quy mô dân số và diện tích lớn trên địa bàn TP Hải Phòng.