Hệ sinh thái đa tầng phủ xanh 100ha lúa hữu cơ

Khi mặt trời vừa hửng lên sau những cánh đồng dọc quốc lộ 53, chúng tôi có mặt ở xã Trung Ngãi (Vĩnh Long). Điểm đến là HTX nông nghiệp Tấn Đạt - đơn vị được xem là hạt nhân mở đường cho hành trình sản xuất sạch mà nhiều nông dân miền Tây đang theo đuổi.

Dù mới sáng sớm, Giám đốc HTX Đoàn Tấn Đạt đã tất bật kiểm tra mực nước, bờ bao và lối vào trạm bơm. Từ xa, cánh đồng hiện ra với hệ sinh thái đa tầng: trên bờ trồng bông, đậu bắp, cúc ổi để thu hút thiên địch; phía dưới là những thửa lúa hữu cơ màu vàng nhạt, còn ở các mương, lú và lờ được đặt để bắt cá tôm, giúp người dân trong vùng có thêm sinh kế.

Anh Đạt chia sẻ: Từ khi bỏ hoàn toàn hóa chất, cá tôm quay lại nhiều, mỗi ngày bà con bắt vài chục ký cua, ốc. Một số hộ còn thả vịt vào ruộng để tận dụng hạt rơi và kiểm soát sâu bệnh. Thu nhập từ lúa hữu cơ bình quân 18 - 20 triệu đồng/ha/vụ, cao gấp rưỡi lúa canh tác theo phương pháp hóa học nếu thời tiết thuận lợi, hơn hết, đất được ‘tái sinh’.

Hành trình của HTX nông nghiệp Tấn Đạt bắt đầu từ năm 2010 khi cha anh Đạt - một dược sĩ nhận thấy tác hại của hóa chất, chuyển sang làm lúa hữu cơ cho gia đình. Từ vài hecta ban đầu, năm 2014 gia đình anh Đạt đã hình thành được tổ hợp tác với diện tích canh tác lúa hữu cơ 10ha và năm 2017 phát triển thành HTX nông nghiệp Tấn Đạt. Kiên trì với triết lý thuận thiên, HTX lần lượt đạt chứng nhận hữu cơ USDA (Mỹ, 2019), EU (2020), Nhật Bản (2021) và Canada (2022).

Quy trình sản xuất tại HTX nông nghiệp Tấn Đạt gần như khép kín với đê bao quanh 100ha, làm đất bằng máy, sạ hàng hoặc bằng drone. Phân bón chủ yếu được sử dụng từ rơm rạ ủ vi sinh, cám tấm tái dùng làm thức ăn cho vi sinh, phòng trừ sâu bệnh hoàn toàn bằng chế phẩm sinh học hoặc chế phẩm được chiết xuất từ thực vật. Cỏ dại được xử lý bằng cách xả nước cao hơn mặt cỏ 5 - 7 ngày, sau đó rút về mức bình thường. Nhờ đó, nông dân kiểm soát tốt sâu bệnh và cỏ dại, giúp ruộng sạch mà không phải dùng hóa chất.

Anh Đoàn Tấn Đạt cho biết, một nguyên tắc quan trọng trong canh tác là kiểm soát đạm. Nếu bón quá tay làm cây xanh tốt bất thường sẽ dễ phát sinh sâu bệnh và ngã đổ. Bón cân đối giúp cây cứng, sạch, tăng đề kháng tự nhiên. Làm hữu cơ lúa không xanh rờn như canh tác hóa học, ít bông nhưng chắc hạt, ít sâu bệnh.

Anh Đạt thừa nhận: “Thách thức lớn nhất không phải kỹ thuật mà là ý chí của nông dân. Nếu bà con không đồng thuận và thiếu kiên nhẫn, làm hữu cơ sẽ khó bền vững. Để mở rộng diện tích, HTX thuê đất của nông dân với giá 2 triệu đồng mỗi 1.000m²/vụ, nông dân chỉ cần tuân thủ quy trình là có thu nhập đều đặn mỗi vụ.

Hướng tới, HTX sẽ tiếp tục mở rộng diện tích thuê đất của người dân lên 120ha, thực hiện chuyển đổi dần từng giai đoạn từ canh tác truyền thống sang lúa hữu cơ. 

Hiện vùng lúa hữu cơ ở Trung Ngãi tập trung tại ấp Kinh với diện tích 100ha, chủ yếu do HTX nông nghiệp Tấn Đạt canh tác. Đơn vị này cung ứng khoảng 200 tấn gạo mỗi năm, phần lớn tiêu thụ trong nước và xuất khẩu qua các đối tác. Địa phương đặt mục tiêu phát triển vùng sản xuất tập trung, có hạ tầng đầy đủ để làm nền tảng cho nông nghiệp sạch.

Bà Nguyễn Thị Cẩm Quyên (Phòng Kinh tế xã Trung Ngãi) cho biết, địa phương đã đề xuất nhiều hạng mục hỗ trợ hạ tầng cho HTX gồm trạm bơm, cầu – cống, cứng hóa đường đê bao và đường nội đồng. Theo đó, xã đề xuất đầu tư trạm bơm ấp Kinh, hệ thống sấy và thiết bị khử côn trùng hữu cơ để hỗ trợ HTX.

"Sản xuất hữu cơ không chỉ tạo ra gạo sạch mà còn phục hồi sức sống cho đất, duy trì sinh kế bền vững và mở ra hướng đi mới trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Mô hình của HTX nông nghiệp Tấn Đạt cho thấy nông nghiệp địa phương đang theo hướng tất yếu xanh – sạch – bền vững", bà Quyên đánh giá. 

Ban tổ chức Hội thi Sáng tạo kỹ thuật Trần Đại Nghĩa tỉnh Vĩnh Long lần X, năm 2024 - 2025 đang xét chọn mô hình “Canh tác lúa hữu cơ kết hợp hệ sinh thái đa tầng” của HTX nông nghiệp Tấn Đạt tham dự Hội thi Sáng tạo kỹ thuật toàn quốc.