Lão nông 66 tuổi làm gạo sạch từ sữa tươi và trứng gà

Hơn nửa đời gắn bó với ruộng đồng, ở tuổi 66, ông Trương Quang Tri (xã Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi) vẫn ngày ngày ra đồng như một thói quen đã hằn sâu vào cuộc sống. Ông bảo, đời ông chứng kiến gần như toàn bộ những đổi thay trong sản xuất lúa: từ thời người dân chỉ dựa vào kinh nghiệm, đến khi cơ giới hóa, rồi thời kỳ lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật để chạy theo năng suất.

Chính việc lạm dụng hóa chất này khiến ông luôn day dứt vì ảnh hưởng đến sức khỏe con người và môi trường sinh thái. Từ nỗi trăn trở ấy, ông quyết định phải tìm một con đường khác là canh tác lúa thật sự sạch.

Cơ duyên đến vào năm 2019, khi ông biết được mô hình trồng lúa ở miền Tây sử dụng hỗn hợp sữa tươi và trứng gà để phun cho lúa thay cho thuốc bảo vệ thực vật. Tò mò và háo hức, ông thử ngay trên cánh đồng nhà mình. Nhiều người khi nghe chuyện đều nghi ngờ, song ông Tri tin vào những gì mình quan sát được suốt nhiều năm. Ông hiểu rõ điều kiện khí hậu từng mùa, đặc tính sinh trưởng của cây lúa và biết cách đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng tự nhiên cho cây.

Ngay vụ thử nghiệm đầu tiên, kết quả mang lại bất ngờ lớn: ruộng lúa phát triển đồng đều, khỏe mạnh, không xuất hiện sâu bệnh và năng suất ngang bằng với ruộng canh tác đại trà. Ông Tri liền lấy mẫu gạo mang đến Trung tâm Ứng dụng và Dịch vụ khoa học công nghệ (Sở KH-CN tỉnh Quảng Ngãi) để kiểm tra. Tất cả các chỉ số như thủy ngân, cadimi, chì, asen hay aflatoxin đều cho kết quả “không phát hiện”, vượt cả các tiêu chuẩn an toàn hiện hành.

Đặc biệt, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật hoàn toàn bằng 0. Ông Tri mừng đến rơi nước mắt: “Gạo làm ra mà sạch tuyệt đối thì người ăn mới yên tâm. Chính tôi cũng cảm thấy mình làm được điều có ích cho cộng đồng”. Sau 6 năm trung thành với hướng canh tác hữu cơ này, ông dần đúc kết thành một công thức canh tác riêng. Trước hết, ông luôn chừa khoảng cách 30cm ở mép bờ giáp ruộng khác để hạn chế mầm bệnh từ nơi khác lây sang.

Khâu xử lý đất được thực hiện bằng vôi và bón lót sớm. Mười ngày sau gieo sạ ông bón 10kg/sào (sào 500m2) bánh dầu (bã đậu phộng sau ép), vừa rẻ, vừa giàu dinh dưỡng. Trong suốt quá trình canh tác, ông tuyệt đối không dùng thuốc hóa học mà chỉ sử dụng hỗn hợp gồm 2 bịch sữa tươi, 2 quả trứng gà và 300gram vôi bột pha loãng để phun cho 1 sào lúa.

Thay vì phun 7 lần như một số mô hình trên mạng, ông chỉ phun 3 lần nhưng vẫn đạt hiệu quả cao. Lần một sau tỉa dặm khoảng 20 ngày, lần hai khi lúa 35 ngày tuổi và lần cuối trước thời điểm trổ đòng. Theo ông Tri, mỗi thành phần trong hỗn hợp đều có vai trò rõ ràng: vôi bổ sung canxi giúp lá dày, thân cứng, giảm sâu bệnh; trứng và sữa cung cấp vi lượng giúp cây khỏe tự nhiên. Nhờ vậy suốt 12 vụ liên tiếp, dù thời tiết thay đổi, ruộng lúa của ông chưa từng gặp sâu bệnh hại.

Lợi ích kinh tế cũng rất rõ rệt. Chi phí sản xuất giảm 60% so với cách canh tác truyền thống, trong khi năng suất không hề giảm, thậm chí có năm còn cao hơn. Để chắc chắn hơn, ông Tri đã 3 lần tự nguyện mang mẫu gạo đi kiểm nghiệm ngẫu nhiên. Kết quả cả 3 lần đều giống nhau: an toàn tuyệt đối. “Tôi làm ra gạo không chỉ cho gia đình mình ăn mà còn cho xã hội dùng nên chất lượng phải đặt lên hàng đầu. Nếu ai nghi ngờ, tôi sẵn sàng đề nghị đi kiểm nghiệm lại bất cứ lúc nào”, ông Tri khẳng định.

Nhờ sản xuất sạch, sản phẩm của ông ngày càng được nhiều người tin tưởng. Hiện giá lúa của ông cao hơn lúa thường khoảng 1,5 lần, còn gạo bán ra cao gấp đôi. Lợi nhuận từ đó cũng tăng lên. Nhiều nông dân trong thôn đến tận nơi tìm hiểu và mong được học theo mô hình, ông Tri đều sẵn lòng chia sẻ kinh nghiệm vì theo ông làm sạch một mình thì chưa đủ, muốn bảo vệ sức khỏe cộng đồng phải thay đổi cả cánh đồng. Đến nay, đã có khoảng 20 hộ trong khu vực áp dụng theo cách làm của ông với tổng diện tích khoảng 5ha.

Sản phẩm gạo của ông Tri hiện được bán ổn định tại cửa hàng nông sản AC Farm (phường Cẩm Thành, tỉnh Quảng Ngãi). Chủ cửa hàng, anh Vũ Ngọc Minh kể rằng khi nghe chuyện trồng lúa bằng sữa và trứng, anh rất tò mò nên đã trực tiếp đến ruộng xem cách ông Tri canh tác. Sau khi xem quy trình và đối chiếu kết quả kiểm nghiệm, anh Minh quyết định hợp tác.

Trước khi đưa ra thị trường, anh vẫn tự mang mẫu đi kiểm tra vào các năm 2021 và 2022. Cả 2 lần đều không phát hiện bất kỳ chất cấm hay dư lượng hóa học nào. AC Farm hiện tiêu thụ khoảng 2,5 tấn gạo của ông Tri mỗi năm với giá 27.000 đồng/kg. “Tôi tin tưởng tuyệt đối vì phương pháp và địa điểm sản xuất không thay đổi. Chỉ mong nhiều bà con làm theo hơn để mở rộng vùng lúa sạch”, anh Minh chia sẻ.

Theo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Quảng Ngãi, hướng canh tác của ông Tri phù hợp xu thế nông nghiệp an toàn hiện nay. Ngành nông nghiệp cũng khuyến cáo nông dân hạn chế thấp nhất việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật khi lúa dưới 40 - 45 ngày tuổi và tăng cường các biện pháp canh tác tự nhiên để cây khỏe. Việc một nông dân lớn tuổi tự mày mò, áp dụng thành công mô hình theo hướng hữu cơ càng cho thấy hiệu quả của hướng đi này.