'Ốc đảo' rau quả trên đỉnh Ô Quy Hồ

Khai thác lợi thế trời phú

Nằm vắt mình trên cung đèo Ô Quy Hồ - một trong “tứ đại đỉnh đèo” của núi rừng Tây Bắc, Sa Pa farm hiện ra như một ốc đảo xanh mướt giữa bạt ngàn mây núi. Nơi đây, những giàn cà chua lúc lỉu quả chín mọng, những luống ớt chuông đủ sắc màu vừa mang lại giá trị kinh tế vừa là điểm tham quan của nhiều du khách.

Bài liên quan

Biến những sườn đồi cằn cỗi thành nương rau trù phú

Người kiến tạo nên “ốc đảo” trù phú này là anh Dương Toàn Thắng - một người sinh ra và lớn lên ở Sa Pa, hiện là cán bộ của Vườn Quốc gia Hoàng Liên, anh cũng là Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV Tân Minh Phát Sa Pa. Bằng đam mê, kiến thức khoa học và tầm nhìn khác biệt, anh đã biến vùng đất sỏi đá thành mô hình nông nghiệp kiểu mẫu, không chỉ tạo ra những sản phẩm nông nghiệp sạch, chất lượng mà còn mở ra hướng đi mới cho du lịch trải nghiệm ở Sa Pa.

Trước khi đầu tư xây dựng Sa Pa farm, anh Thắng đã đi tham quan nhiều nơi, từ “thủ phủ” nông nghiệp công nghệ cao Đà Lạt đến cao nguyên Mộc Châu - những nơi có điều kiện khí hậu tương đồng, nhưng cuối cùng, mảnh đất Sa Pa là điểm dừng chân.

"Tôi lựa chọn ở Sa Pa vì rất nhiều lý do, trong đó quan trọng nhất là chất lượng sản phẩm nông nghiệp. Không chỉ cà chua mà tất cả loại rau ôn đới trồng ở đây đều mang hương vị đặc biệt, ngon và chất lượng vượt trội. Đó là món quà mà thiên nhiên đã ưu ái ban tặng cho vùng đất này.

Một trong những yếu tố cốt lõi làm nên sự khác biệt đó chính là khả năng canh tác trái vụ hoàn toàn so với miền xuôi. Khi những cánh đồng ở đồng bằng đang trong mùa nắng nóng hay mưa bão, không thể trồng được rau ôn đới thì trên đỉnh Ô Quy Hồ, mùa vụ lại bắt đầu. Đặc biệt, khí hậu và thổ nhưỡng nơi đây cho phép cây trồng sinh trưởng với một chu kỳ dài hơn hẳn.

“Ở dưới xuôi, một vụ cà chua chỉ kéo dài 3 - 4 tháng. Thế nhưng một vụ cà chua ở Sa Pa có thể kéo dài 6 - 7 tháng (từ tháng 5 đến tháng 12). Vì vậy có thể trồng được các giống cây “vô hạn”, những giống cây có khả năng sinh trưởng liên tục, không bị giới hạn về thời vụ trong điều kiện khí hậu phù hợp.

Ví dụ cùng một giống cà chua, nếu mang về miền xuôi trồng, chỉ vài tháng gặp nắng nóng cây sẽ tàn lụi. Với nền nhiệt mát mẻ, lạnh sâu, cây có thể sống từ đầu năm đến cuối năm, thậm chí nếu người trồng có kỹ thuật tốt, cắt tỉa cành, năm sau cây sẽ tiếp tục nảy mầm và cho quả. Điều này không chỉ giúp kéo dài thời gian thu hoạch mà còn làm cho quả cà chua tích tụ được nhiều tinh bột hơn, tạo nên hương vị đậm đà đặc trưng.

Anh Thắng chia sẻ, anh đã dành nhiều năm làm việc trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học nông nghiệp. Chính quá trình này đã cho anh một nền tảng kiến thức vững chắc. Năm 2007, anh bắt đầu những thử nghiệm đầu tiên, mạnh dạn đưa các giống cà chua sinh trưởng vô hạn lên trồng ở trang trại.

Vạn sự khởi đầu nan, khó khăn nhất lúc bấy giờ không phải là kỹ thuật mà là thị trường. Hàng hóa Trung Quốc tràn sang nhiều. Hơn nữa, khi thời tiết thuận lợi, nông sản từ Mộc Châu (Sơn La) cũng đổ về với sản lượng lớn. Sản phẩm của trang trại làm ra nhỏ lẻ, tự phát, không có sự liên kết, quy mô không đủ lớn để có thể tạo ra thương hiệu riêng, không thể chen chân vào các chuỗi siêu thị hay nhà hàng lớn, chỉ có thể phục vụ các mối buôn nhỏ lẻ hoặc những người bán hàng online.

Bên cạnh đó, vấn đề đất đai cũng là một rào cản. Quỹ đất nông nghiệp ở Sa Pa vốn đã không nhiều, lại manh mún, có nơi làm được, có nơi không. Các chính sách chưa thực sự rõ ràng cũng khiến việc mở rộng quy mô sản xuất trở nên khó khăn.

Hợp tác với người dân, cùng chia thành quả

Những thử thách ban đầu không làm anh Thắng nản lòng. Anh nhận thấy một lợi thế đặc biệt của đất đai vùng Ô Quy Hồ đó là gần như không có bệnh héo xanh – một trong những bệnh phổ biến và nguy hiểm nhất đối với cây họ cà ở những vùng có độ cao thấp hơn. Sâu bệnh và nấm mốc cũng ít hơn rất nhiều, chỉ tập trung vào giai đoạn có sương mù (khoảng tháng 10 - 11). Thời gian từ tháng 5 đến tháng 9 nếu trồng trong nhà màng thì gần như không phải sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.

Anh Thắng phân tích: “Ở trên này lạnh hơn so với nơi khác. Vì vậy nhà màng không nhất thiết phải có ô thoáng ở giữa để thoát nhiệt như ở những nơi nóng hơn. Mình có thể làm nhà liền khối với diện tích vài nghìn m2. Việc tự thiết kế và thi công đã giúp tôi giảm chi phí đáng kể. Nếu thuê đơn vị bên ngoài với thiết kế chuẩn, chi phí có thể lên tới 200 – 250 nghìn đồng/m2, nhưng khi anh tự làm, chi phí chỉ còn khoảng một nửa".

Với tổng diện tích khoảng 10 ha, trang trại của anh Thắng được hình thành từ hai nguồn, một phần đất của gia đình, phần còn lại anh đi thuê của người dân địa phương. Tất cả những hộ dân cho thuê đất đều quay lại làm việc, đồng hành cùng anh trong mọi công đoạn, từ làm công nhân, chăm sóc cây trồng đến bảo vệ, bán hàng. Họ trở thành một phần không thể thiếu của Sa Pa farm, cùng nhau tạo ra những sản phẩm chất lượng và chia sẻ thành quả.

Hiện trang trại dành khoảng 2 ha để xây dựng nhà màng, tập trung trồng các cây có giá trị kinh tế cao như cà chua beef (loại quả to, nhiều bột), cà chua ăn trái (cherry xanh, đỏ, vàng) và các loại ớt chuông đủ màu sắc.

8 ha còn lại được canh tác ngoài trời với các loại rau củ truyền thống như su hào, bắp cải, đặc biệt là cải mầm đá - một loại rau đặc sản chỉ có ở những vùng núi cao, lạnh giá, năng suất và giá trị có thể cao gấp đôi so với bắp cải hay su hào.

Theo anh Thắng, năng suất cây trồng ở Sa Pa farm cao gấp nhiều lần so với miền xuôi. Ở dưới xuôi, một cây cà chua người trồng giỏi nhất cũng chỉ được 3 - 3,5kg. Nhưng ở trên này, nhiều kỹ sư giỏi có thể làm được 10 - 12kg/cây/vụ, một ha cà chua có thể cho thu hoạch từ 100 - 150 tấn/năm. Với giá bán ổn định, cà chua bi có giá dao động từ 40 – 60 nghìn đồng/kg, còn ớt chuông từ 50 – 80 nghìn đồng/kg, doanh thu có thể lên tới hàng tỷ đồng/ha.

Một điểm độc đáo trong mô hình kinh doanh của Sa Pa farm là cách tiếp cận thị trường. Thay vì cố gắng chen chân vào các hệ thống siêu thị lớn, anh Thắng tập trung xây dựng một mạng lưới phân phối dựa trên niềm tin và hiệu quả của các shipper nhỏ lẻ.

Nông sản từ trang trại không bán trực tiếp được cho người sử dụng mà chủ yếu thông qua hệ thống phân phối của các bạn chuyên ship hàng. Đây là hình thức rất hay và cần được mở rộng. Các nhà vườn uy tín như của anh sẽ là nguồn cung cấp hàng hóa chất lượng. Các shipper sẽ gom đơn hàng từ những khách hàng thân thiết, những người đã tin tưởng họ trong nhiều năm, sau đó đặt hàng từ trang trại. Hàng hóa sẽ được vận chuyển nhanh chóng đến tận tay người tiêu dùng.

Mô hình này mang lại lợi ích cho tất cả các bên. Người tiêu dùng mua được sản phẩm tươi ngon, chất lượng đảm bảo với giá rẻ hơn siêu thị. Người bán hàng (shipper) có thu nhập tốt bởi có thể tiêu thụ 1 - 2 tấn nông sản mỗi ngày. Và nhà vườn như anh Thắng có thể tiêu thụ một lượng hàng hóa rất lớn. Bên cạnh đó, sản phẩm của trang trại cũng được cung cấp cho một vài siêu thị nhỏ ở các tỉnh lân cận và các chợ đầu mối.

Hướng tới sản xuất hữu cơ

Hiện trang trại đang áp dụng quy trình sản xuất đảm bảo an toàn, kết hợp giữa hữu cơ và hóa học theo tỷ lệ 50/50, tuân thủ nghiêm ngặt thời gian cách ly và hướng dẫn sử dụng của nhà cung cấp. Đặc biệt, toàn bộ hệ thống tưới tiêu đều sử dụng công nghệ nhỏ giọt, nguồn nước được lấy trực tiếp từ núi cao, hoàn toàn trong sạch.

Anh Thắng mong muốn phát triển, mở rộng quy mô trang trại và áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất để tạo ra sản phẩm có chất lượng, giá trị cao. Anh cho biết hiện nhiều diện tích đất nông nghiệp, kể cả những vùng đang sản xuất hiệu quả nhất như Ô Quy Hồ vẫn đang nằm trong quy hoạch treo. Tình trạng quy hoạch treo kéo dài khiến người dân và doanh nghiệp không dám mạnh dạn đầu tư lớn, xây dựng nhà màng kiên cố, hiện đại bởi họ luôn canh cánh nỗi lo một ngày nào đó, Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án, mọi công sức và vốn liếng đầu tư sẽ đổ sông đổ bể.

Anh Thắng mong muốn chính quyền địa phương sẽ quy hoạch những vùng nông nghiệp công nghệ cao chuyên biệt, có vị trí thuận lợi về giao thông, độ cao, khí hậu để khuyến khích nhà đầu tư thực sự tâm huyết.

Trong tương lai, định hướng của Sa Pa farm sẽ sản xuất ra những sản phẩm sạch nhất theo đúng nghĩa nông nghiệp hữu cơ 100%. Để làm được điều đó, cần một đầu ra ổn định hơn thông qua việc ký kết hợp đồng dài hạn với các chuỗi siêu thị, cửa hàng lớn. Khi đó, nông trại mới có thể yên tâm sản xuất mà không phải lo lắng về giá cả thị trường bấp bênh.