Nông nghiệp hữu cơ trên vùng đất núi lửa: Trang trại không bỏ đi thứ gì

Nhờ lợi thế thời tiết, khí hậu đặc trưng, thuận lợi, địa bàn tỉnh Đắk Nông cũ (nay là Lâm Đồng) hiện có gần 320.000 ha đất sản xuất nông nghiệp, đang từng bước khẳng định mình trên con đường phát triển nông nghiệp bền vững.

Trang trại đạt chuẩn GlobalGAP, áp dụng quy trình canh tác tuần hoàn rộng 22 ha của Công ty Nông nghiệp sạch Đắk Nông (DNo farm) ở phường Đông Gia Nghĩa, tỉnh Lâm Đồng (xã Đắk Nia, TP Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông cũ) được coi là trang trại tiên phong canh tác tuần hoàn và đang khá thành công.

Chỉ sau vài năm đi vào sản xuất, trang trại đã đạt hiệu quả khả quan, trở thành điểm sáng nông nghiệp của tỉnh Đắk Nông (cũ).

Canh tác tuần hoàn, không bỏ đi thứ gì

“Tuần hoàn là gì? Cách làm như thế nào, có khó không?”, trả lời câu hỏi này, nữ doanh nhân Bùi Thị Khánh Hòa (sinh năm 1985) - chủ nhân của trang trại cho biết, điểm mấu chốt của mô hình là canh tác theo quy trình hữu cơ. Đây chính là nền móng vững chắc để có thể xây một tòa nhà to.

“Khi đã có cái nền đó rồi, mình mới nghĩ đến việc làm sao để đạt hiệu quả cao nhất và giảm thiểu chi phí trên nền ấy. Nên tôi đã mày mò, tự nghĩ cách tối ưu hoá quy trình, chi phí. Hiện trang trại đang vận hành theo lối tự cung tự cấp một phần. Cụ thể là tự sản xuất những gì có thể sản xuất để giảm khoảng 50% chi phí phân bón, cây, con giống”, chị Hòa phân tích.

Một trong những nguồn nguyên liệu tốn nhiều chi phí nhất là phân bón đã được chị Hòa giải quyết bằng cách trồng dâu nuôi tằm, lấy phân. Với diện tích 2 ha vườn dâu, đủ nuôi 4 hộp tằm, sau mỗi 15 ngày, kết thúc một lứa tằm chị thu từ 2 - 3 tạ phân. Bình quân mỗi năm chị thu được từ 20 - 25 tấn phân tằm. Số phân này được phối trộn, ủ, tạo thành phân bón hữu cơ chất lượng cao để bón cho chính những vườn dâu cùng các loại cây trồng khác trong trang trại. Loại phân bón này không chỉ đảm bảo phục vụ quy trình canh tác hữu cơ mà còn góp phần giảm khoảng 50% chi phí đầu tư phân bón hàng năm.

Chị Hòa cho biết: “Tôi chỉ mua một số chế phẩm như đạm đậu, đạm cá, dung dịch từ trứng, sữa để ngâm ủ, sau đó phun, tưới cho cây và phối trộn với xơ dừa làm giá thể chứ không phải mua phân bón bên ngoài, dù là phân hữu cơ nhập có thương hiệu. Về phòng trừ sâu bệnh, tôi dùng cau, gừng, sả, ớt ngâm ủ theo công thức để phun xịt xua đuổi sinh vật gây hại chứ không dùng bất cứ loại thuốc nào ngoài thị trường. Vì thế rau củ quả ở đây vừa phun xịt xong cũng có thể hái ăn ngay được.

Toàn bộ các nguyên liệu ngâm ủ này đều được trồng tại trang trại chứ không phải mua, tôi tận dụng những chỗ đất trống, bờ rào để trồng gừng, tỏi, ớt, sả… Bên cạnh đó, tất cả các phụ phẩm như gốc, rễ, lá của rau, củ, quả loại ra đều được sử dụng làm thức ăn cho heo, cá và ngâm ủ làm phân bón, không bỏ đi thứ gì.

Các loại cây trồng trên giá thể, vòng đời ngắn, không tiêu thụ hết dinh dưỡng trên giá nên sau khi thu hoạch xong, tôi tận dụng những giá thể này để trồng rau, thu hoạch rau xong, giá thể còn dinh dưỡng, tôi lại mang ra trồng hoa bán Tết.

Trong khu nhà trồng dâu tây, cây dâu được trồng trên các giàn cao ngang bụng, nước tưới cũng là nước tinh khiết, mục đích cho trái dâu sạch, có thể hái ăn luôn tại vườn. Để tận dụng lại số nước chảy xuống khi tưới, đồng thời không để nước chảy xuống làm bẩn nền lót bạt, tôi thiết kế các máng nước 2 bên hông giàn để hứng lại hết số nước chảy xuống và dẫn ra một hồ chứa bên ngoài, trải qua quá trình lắng lọc lại được tận dụng để tưới cho các vườn cây khác. Nước gần như được tận dụng hết, không bị thất thoát.

Đó chính là một phần của quy trình canh tác tuần hoàn tại DNo farm. Cũng đơn giản chứ không có gì khó. Đến nay, tôi đã góp phần lan tỏa được một cái nhìn mới về nông nghiệp công nghệ cao, góp phần thay đổi nhận thức về một mô hình nông nghiệp đa giá trị, bền vũng”.

Không "bỏ trứng vào một giỏ"

“Đa giá trị là trên một diện tích có thể thực hiện cùng lúc 2 hoặc nhiều hình thức canh tác, kinh doanh để mang lại giá trị gấp 2 - 3 lần so với chỉ làm 1 thứ. Nhưng để làm được, ngoài đam mê còn phải nắm rõ đặc điểm khu đất xem phù hợp với mô hình gì, trồng cây gì.

Ví như ở DNo farm vừa có đồi cao, có thung lũng, lại có cả ao hồ. Vậy trên đồi trồng cây gì là phù hợp, dưới thung lũng canh tác gì tốt nhất, những ao hồ, mương nước có thể làm được gì... đều phải tính toán chính xác. Dưới thung lũng, nếu trồng sầu riêng hay mắc ca - những loại cây lâu năm thì không phù hợp mà phải trồng cây ngắn ngày như rau, củ, quả. Còn trên đồi, dĩ nhiên là phù hợp với sầu riêng, cà phê, mít... chứ không phải là cây rau. Dưới ao hồ mình nuôi cá kết hợp trữ nước tưới, đồng thời tạo cảnh quan sinh thái phục vụ tham quan, du lịch.

Đây không chỉ là cách để phát huy hết tác dụng của một khu đất mà còn có thể hạn chế những rủi ro. Ví dụ nếu rau củ quả chẳng may hư hỏng vì lý do khách quan như thời tiết, sâu bệnh thì thiệt hại không nhiều vì mình còn những nguồn thu khác từ cây ăn trái, thuỷ sản, gia súc, gia cầm. Hoặc cà phê, sầu riêng mất mùa, rớt giá thì còn nguồn thu ổn định từ rau, củ, quả…”, chị chị Hòa giải thích.

Từ những tư duy khoa học, hợp lý này, chị Hòa đã thiết kế trang trại khép kín, tuần hoàn và tận dụng hết công năng.

Ngoài việc áp dụng quy trình canh tác đồng nhất theo tiêu chuẩn GlobalGAP, các phân khu cũng được sử dụng hợp lý, khu nào nào cây đó, đó chính là lý do thành công của trang trại.

Hiện nay, ngoài giá trị từ những vườn rau, củ quả chất lượng cao được bán giá đồng nhất, nguồn khách hàng ổn định, trang trại cũng đang phát huy đa giá trị khi trở thành điểm đến thú vị của khách du lịch. Tại trang trại, khách du lịch đến tham quan ngoài dạo chơi trong những nhà vườn dâu tây, dưa hấu... còn được hái ăn tại chỗ và nếu thấy ngon, có thể tự tay lựa chọn hái những trái chín, đẹp, ưng ý nhất để mua mang về với một giá đồng nhất. Đây chính là điểm giúp trang trại thu hút hàng ngàn lượt khách đến tham quan dịp trước và sau Tết Nguyên Đán Ất Tỵ 2025.

“Bình quân một sào (1.000 m2) nhà màng trồng dâu tây hay dưa hấu, dưa lưới doanh thu khoảng 500 triệu đồng, nhưng khi kết hợp mở cửa cho khách tham quan trải nghiệm, tự thu hái nông sản, doanh thu tăng thêm khoảng 150 triệu đồng”, chị Hòa nói.

“Ngoài khách du lịch đến với mục đích thuần túy tham quan, trang trại còn đón những vị khách là nông dân, sinh viên đến học hỏi cách làm, kinh nghiệm. Trong đó, ngoài sinh viên chuyên ngành nông nghiệp còn có cả sinh viên ngành bảo vệ thực vật, nông lâm, du lịch, kế toán, luật… Với những vị khách này, tôi sẵn sàng dành thời gian chia sẻ mọi thứ”, chị Bùi Thị Khánh Hòa chia sẻ.