Nông nghiệp hữu cơ: Nhiều tiềm năng, lắm thách thức

Nông nghiệp hữu cơ - xu thế tất yếu

Tham gia tọa đàm có ông Phan Việt Hà, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên; ông Bùi Khánh Tùng, chuyên gia nông nghiệp hữu cơ thuộc Hiệp hội Nông nghiệp hữu cơ Việt Nam; ông Lê Văn Vương, Giám đốc Công ty TNHH Vương Thành Công.

Tại tọa đàm, các diễn giả đã chia sẻ những yếu tố thúc đẩy sự phát triển của nông nghiệp hữu cơ tại Việt Nam và khẳng định đây là xu thế tất yếu, phù hợp với nhu cầu tiêu dùng xanh, an toàn và bền vững.

Ông Phan Việt Hà đánh giá Việt Nam có lợi thế lớn về điều kiện khí hậu, đất đai để phát triển nông nghiệp và đang được Nhà nước quan tâm với nhiều chính sách hỗ trợ. Tuy nhiên, những rào cản về quy chuẩn, chứng nhận và kiểm soát chất lượng vẫn là bài toán khó.

Từ khía cạnh thị trường, ông Bùi Khánh Tùng cho rằng các sản phẩm như rau củ quả, gạo, cà phê, chè hữu cơ đang có nhu cầu cao cả ở thị trường nội địa và xuất khẩu. Song, thách thức lớn nhất vẫn nằm ở giá thành cao và niềm tin của người tiêu dùng.

Ông Lê Văn Vương, Giám đốc Công ty TNHH Vương Thành Công - đơn vị tiên phong trong sản xuất, chế biến và cung ứng cà phê hữu cơ cho biết, hành trình chuyển đổi của đơn vị sang sản xuất hữu cơ bắt đầu từ năm 2017, đòi hỏi đầu tư lớn về thời gian, tài chính và kỹ thuật. Giai đoạn đầu, Công ty gặp nhiều thách thức về năng suất, kỹ thuật và chi phí chứng nhận hữu cơ, nhưng đồng thời cũng mở ra cơ hội chinh phục thị trường cao cấp và xây dựng thương hiệu.

Ông Vương cho biết, Công ty đã tận dụng các cơ hội lớn: Nhu cầu trong nước ngày càng tăng về sản phẩm an toàn; thị trường xuất khẩu khó tính như châu Âu, Nhật Bản, Mỹ cùng các chính sách hỗ trợ và FTA như EVFTA, CPTPP mở đường thuận lợi cho xuất khẩu nông sản. Hiện Công ty TNHH Vương Thành Công đã hình thành chuỗi giá trị khép kín từ vùng nguyên liệu hữu cơ có chứng nhận đến chế biến và phân phối trực tiếp. Sản phẩm không chỉ có mặt tại các kênh bán lẻ uy tín trong nước mà còn vươn ra thị trường quốc tế. Thành công lớn nhất là xây dựng được thương hiệu tin cậy trong lòng người tiêu dùng, bên cạnh kết quả kinh doanh ổn định.

Nhiều tiềm năng, lắm thách thức

Thị trường nông sản hữu cơ Việt Nam đang ở một bước ngoặt quan trọng với những tiềm năng tăng trưởng lớn nhưng đồng thời cũng đối mặt với nhiều thách thức.

Về tiềm năng, thị trường đã ghi nhận những bước tiến đáng kể. Kim ngạch xuất khẩu nông sản hữu cơ đạt hơn 335 triệu USD/năm, tăng hơn 418% so với giai đoạn 2010 - 2016. Diện tích sản xuất hữu cơ cũng mở rộng với 75.020 ha đã được chứng nhận và 260.725 ha đang trong giai đoạn chuyển đổi (tính đến năm 2023).

Động lực chính đến từ nhu cầu tiêu dùng nội địa ngày càng tăng cao với 72 - 80% người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng chi trả cao hơn cho sản phẩm xanh và sạch.
Cơ hội xuất khẩu nông sản hữu cơ cũng rộng mở nhờ các hiệp định thương mại tự do (FTA) và nhu cầu toàn cầu đang bùng nổ, dự kiến đạt 546 tỷ USD vào năm 2032.

Tuy nhiên, con đường phát triển vẫn còn nhiều chông gai, thách thức. Thứ nhất, rào cản về sản xuất và kỹ thuật với chi phí lao động và chứng nhận cao, cùng với những khó khăn trong quản lý sâu bệnh. Thứ hai, vấn đề chuỗi cung ứng dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu và thiếu các tiêu chuẩn bảo quản riêng biệt. Thứ ba, thách thức lớn nhất nằm ở vấn đề niềm tin của người tiêu dùng, khi tình trạng "hàng giả, hàng nhái" và "hữu cơ ảo" trên các sàn thương mại điện tử làm xói mòn lòng tin và phá vỡ giá trị vô hình của sản phẩm.

Các chuyên gia đã làm rõ tiềm năng to lớn của thị trường nông sản hữu cơ, không chỉ trong nước mà còn ở xuất khẩu, đặc biệt với các sản phẩm thế mạnh như rau củ, gạo, cà phê, chè. Tuy nhiên, sản xuất hữu cơ vẫn đối mặt nhiều rào cản như chi phí sản xuất cao, quy trình chứng nhận phức tạp, niềm tin người tiêu dùng chưa đồng đều.

Thảo luận về định hướng chiến lược, các diễn giả thống nhất rằng Việt Nam cần vừa phát triển thị trường nội địa, vừa mở rộng xuất khẩu. Song song đó, Nhà nước cần hoàn thiện hành lang pháp lý, hỗ trợ chứng nhận và thúc đẩy truyền thông nâng cao nhận thức người tiêu dùng.

Sự phát triển của nông nghiệp hữu cơ tại Việt Nam không chỉ là xu hướng mà còn là bước đi chiến lược để nâng cao giá trị cho các mặt hàng nông sản truyền thống. Hiện tại, 13 nhóm sản phẩm chính đã đạt chứng nhận hữu cơ gồm lúa gạo, rau củ, trái cây, chè, cà phê, hạt điều, lợn, bò sữa, gà, tôm, hồi và quế. Đáng chú ý, đây đều là những mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam trong nhiều năm, đóng góp lớn vào tổng kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản.

Việc các sản phẩm nông sản truyền thống được phát triển theo hướng hữu cơ cho thấy sự chuyển dịch chiến lược từ sản xuất số lượng lớn sang tập trung vào giá trị gia tăng và chất lượng. Thay vì chỉ cạnh tranh bằng giá, nông sản Việt Nam đang tìm kiếm lợi thế bằng cách đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường cao cấp và người tiêu dùng quan tâm đến sức khỏe. Bằng cách áp dụng các tiêu chuẩn hữu cơ, Việt Nam không chỉ khai thác thị trường ngách mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững về chất lượng và độ an toàn trên thị trường quốc tế.

Kết thúc tọa đàm, các chuyên gia cùng gửi thông điệp: Để nông nghiệp hữu cơ Việt Nam phát triển bền vững, cần sự đồng hành chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và nông dân, xây dựng chuỗi giá trị minh bạch, đáng tin cậy, từng bước đưa nông sản hữu cơ Việt Nam vươn ra thế giới.