Hợp tác xã dừa hữu cơ ‘thách thức định kiến’

Dừa Bến Tre trên xứ nắng

Nhắc đến dừa, người ta thường nghĩ ngay đến Bến Tre – “thủ phủ” dừa của cả nước. Nếu không tận mắt chứng kiến những vườn dừa xanh mướt ở Tây Ninh, ít ai tin rằng cây dừa vốn quen thuộc với vùng đất Nam Bộ lại có thể sinh trưởng tốt và mang lại hiệu quả kinh tế cao trên mảnh đất được mệnh danh “xứ nắng” Tây Ninh.

Bài liên quan

Hướng đi cho nông nghiệp và du lịch xanh

Anh Nguyễn Văn Tiến, nông dân tại xã Tân Biên (Tây Ninh) là một trong những người tiên phong và thành công với mô hình trồng dừa hữu cơ. Đứng cạnh những hàng dừa xanh mát giữa vùng đất khắc nghiệt nắng gió, anh kể: Vốn sinh ra và lớn lên ở xứ dừa Bến Tre, năm 2008, khi lập gia đình ở Tây Ninh, anh mang theo khoảng chục cây dừa Xiêm từ quê lên trồng thử. Thời điểm đó, cao su còn được giá nên anh chỉ trồng xen dừa. Đến năm 2017, khi giá cao su xuống thấp, anh quyết định chặt bỏ cao su để trồng dừa đại trà.

“Ban đầu tôi trồng giống dừa ta lùn nhưng nhiều cây không đạt chất lượng. Rút kinh nghiệm, tôi từng bước loại bỏ và thay thế bằng các giống mới như Xiêm đỏ Bến Tre, Xiêm đỏ Mã Lai và Xiêm xanh. Đây đều là giống dừa có thời gian kiến thiết ngắn, chỉ 2 – 3 năm đã cho quả, năng suất cao, nước ngọt, được thị trường ưa chuộng nên giá bán ổn định ở mức cao. Đặc biệt, dừa Xiêm cho thu hoạch quanh năm, chỉ cần trồng một lần là khai thác kéo dài tới 30 năm. Thân cây thấp, chỉ cao 3 - 4m giúp việc thu hái dễ dàng và thuận tiện hơn cho chăm sóc”, anh Tiến chia sẻ.

Anh Tiến cho biết thêm, Tây Ninh sở hữu hệ thống kênh mương thủy lợi phủ khắp, đảm bảo nguồn nước tưới ổn định. Bên cạnh đó, địa phương còn có lợi thế về nguồn phân chuồng dồi dào cùng phế phụ phẩm nông nghiệp phong phú như mía, mì (sắn), khóm… Tận dụng lợi thế này, anh kết hợp vỏ dừa với men vi sinh để sản xuất phân bón hữu cơ chất lượng thay thế phân hóa học, vừa cải tạo đất, vừa giảm chi phí đầu vào.

Về phòng trừ sâu bệnh, anh áp dụng biện pháp nuôi ong ký sinh dưới tán dừa để kiểm soát dịch hại tự nhiên. Cách làm này giúp giảm đáng kể lượng thuốc bảo vệ thực vật, giữ môi trường vườn xanh, sạch, an toàn, đồng thời tạo hệ sinh thái cân bằng, giúp cây dừa sinh trưởng bền vững và cho trái ổn định hơn. Anh tuyệt đối không sử dụng thuốc diệt cỏ, chất kích thích tăng trưởng hay các loại hóa chất độc hại khác trong quá trình canh tác.

Tây Ninh có hạn chế về độ mặn so với Bến Tre. Để giúp nước dừa đạt độ ngọt tương đương, trong quá trình canh tác, anh bổ sung muối nhằm cân bằng khoáng. Nhờ đó, dừa của anh không chỉ cho năng suất cao mà chất lượng cũng ổn định, được thị trường chấp nhận.

Để minh chứng, anh Tiến dẫn chúng tôi ra xem những buồng dừa sai trĩu quả, gương mặt ánh lên sự hài lòng. Anh chia sẻ, hiện trên thị trường có rất nhiều chủng nấm và men vi sinh, tạo điều kiện thuận lợi cho bà con nông dân tự sản xuất phân bón hữu cơ ngay tại nhà.

“Nếu chưa từng sử dụng phân hữu cơ, nhiều người thường nghĩ hiệu quả không cao. Nhưng cứ thử dùng khoảng 6 tháng sẽ thấy rõ. Phân hóa học giúp cây phát triển nhanh nhưng hiệu quả ngắn, khiến cây mau suy, vàng lá, mùa trái thường thưa. Dùng urê hay NPK, cây dừa có thể nhanh tốt nhưng gặp sương muối lại dễ tuôn quày, rụng trái hàng loạt. Ngược lại, bón phân hữu cơ giúp cây xanh tốt bền bỉ, năng suất về sau cao và ổn định hơn. Quan sát kỹ sẽ thấy lớp vỏ trái dừa hữu cơ xốp, dễ tách hơn so với dừa bón phân hóa học”, anh Tiến nói.

"Bà mối" của nông dân và doanh nghiệp

Không chỉ dừng lại ở canh tác hiệu quả, nhằm khắc phục tình trạng sản xuất nhỏ lẻ, manh mún và từng bước nâng cao giá trị sản phẩm, tháng 4/2019, anh Tiến tập hợp các thành viên thành lập HTX Dịch vụ nông nghiệp Dừa Việt 78. Theo anh, HTX ra đời không phải để “chạy theo” tiêu chí nông thôn mới như nhiều nơi khác mà hướng đến mô hình sản xuất – kinh doanh bền vững.

Hiện ngoài 15 ha dừa của gia đình, HTX của anh Tiến còn liên kết với nhiều hộ dân, nâng tổng diện tích dừa lên gần 300 ha. Người dân trong vùng thường sở hữu diện tích lớn (1 - 10 ha/hộ) nên việc liên kết giúp gom sản lượng đủ sức đáp ứng các đơn hàng lớn. HTX tiếp cận nông dân bằng hình thức thu mua trực tiếp, ký hợp đồng bao tiêu, đồng thời hỗ trợ kỹ thuật, cung ứng vật tư và hướng dẫn sản xuất theo hướng hữu cơ, an toàn. Bà con thấy hiệu quả rõ rệt nên đã tự giới thiệu, vận động thêm nhiều hộ mới tham gia.

“Ngay cả khi thị trường khó khăn, giá dừa ở miền Tây giảm sâu, HTX vẫn duy trì thu mua với giá ổn định, chấp nhận lợi nhuận thấp hoặc hòa vốn để giữ sự gắn kết. Có thời điểm thương lái bỏ dừa Xiêm xanh, nhưng HTX vẫn đứng ra mua để bà con yên tâm sản xuất”, anh Tiến chia sẻ.

Anh Nguyễn Văn Phục, một trong những thành viên đầu tiên của HTX chia sẻ: Trước khi tham gia HTX, anh và nhiều hộ trồng dừa còn e dè, thậm chí phản đối, cho rằng trồng dừa không bón phân hóa học thì khó phát triển hoặc lo ngại khi ký hợp đồng liên kết sẽ bị doanh nghiệp ép giá. Thế nhưng khi gắn bó cùng HTX, bà con nhận thấy ngoài việc bao tiêu, HTX còn cung cấp phân bón hữu cơ chất lượng mua trực tiếp từ nhà máy với giá ưu đãi nhờ hợp đồng tập thể, rẻ hơn nhiều so với mua qua đại lý.

Hiện HTX đã liên kết với doanh nghiệp ở Bến Tre để kiểm định, chứng nhận diện tích dừa đạt chuẩn hữu cơ, mở đường cho dừa tươi được thu mua với giá cao hơn thị trường 5% để xuất khẩu sang Trung Quốc.

Từ vài gốc dừa mang từ Bến Tre lên trồng thử nghiệm, anh Nguyễn Văn Tiến đã biến mảnh đất nắng gió Tây Ninh thành vườn dừa hữu cơ xanh mướt, thách thức mọi định kiến. Không dừng lại ở thành công của riêng mình, anh còn kéo thêm nhiều hộ dân cùng tham gia liên kết, xây dựng HTX, hướng đến sản xuất quy mô lớn, chuyên nghiệp và bền vững.

Câu chuyện dừa hữu cơ ở Tây Ninh cho thấy, khi biết tận dụng lợi thế sẵn có, kết hợp khoa học với kinh nghiệm và giữ vững chữ “tâm” trong sản xuất, ngay cả vùng đất khắc nghiệt cũng có thể làm nên mô hình nông nghiệp giá trị cao. Đây không chỉ là lối đi mới cho cây dừa mà còn mở ra cơ hội phát triển nông nghiệp sạch, bền vững cho Tây Ninh trong tương lai.