Hợp tác xã trồng cỏ ngọt hữu cơ, thu tiền tỷ

Cây trồng mới nhiều triển vọng

Cỏ ngọt là cây thân thảo có nguồn gốc từ Nam Mỹ, chứa hoạt chất Steviol glycosides - chất tạo ngọt tự nhiên gấp hàng trăm lần đường mía nhưng không gây tăng đường huyết. Trên thế giới, cây này được sử dụng phổ biến trong sản xuất nước giải khát, bánh kẹo, dược phẩm và thực phẩm chức năng. Tại Việt Nam, cỏ ngọt từng được trồng thử ở một số tỉnh miền núi phía Bắc nhưng mới chỉ dừng lại ở quy mô nhỏ.

Theo các chuyên gia, thổ nhưỡng vùng đồi núi khí hậu mát mẻ, lượng mưa trung bình và đất cát pha ở Thạch An (Cao Bằng) là điều kiện lý tưởng để cỏ ngọt phát triển. Cây ít sâu bệnh, không đòi hỏi nhiều phân bón, dễ canh tác hữu cơ. Đây là lợi thế quan trọng để địa phương định hướng xây dựng vùng nguyên liệu mới thay thế dần các loại cây truyền thống hiệu quả thấp.

Anh Nguyễn Văn Ngọc, thành viên HTX Thảo Đường Vinh (xã Lê Lai, huyện Thạch An cũ) chia sẻ: “Qua thời gian tìm hiểu, tôi nhận thấy cỏ ngọt phù hợp với đồng đất địa phương. Từ cuối năm 2023, HTX quyết định đầu tư mô hình trồng cỏ ngọt hữu cơ. Đây là cây dễ trồng, vốn đầu tư thấp, ít công chăm sóc nhưng cho thu hoạch quanh năm. Sau 50 – 60 ngày, cây cao khoảng 40 – 50 cm đã có thể cắt lứa đầu, mỗi năm thu hoạch trung bình 6 lứa và duy trì 2 – 3 năm”.

Sau hơn 2 năm triển khai, diện tích trồng cỏ ngọt của HTX đạt gần 9 ha, trong đó 6 ha đã cho thu hoạch ổn định. Năm 2024, HTX đạt sản lượng 15 tấn cỏ khô, đem lại doanh thu hơn 1 tỷ đồng. Dự kiến năm 2025, khi toàn bộ diện tích cho thu hoạch, sản lượng có thể đạt 50 tấn. Đáng chú ý, toàn bộ sản phẩm đều được tiêu thụ hết ngay sau khi thu hoạch, chứng tỏ sức hút của thị trường đối với loại dược liệu này.

Không chỉ mang lại nguồn thu ổn định cho HTX, mô hình còn tạo việc làm thường xuyên cho hơn 50 lao động nông thôn. Người dân tham gia từ khâu làm đất, trồng, chăm sóc đến thu hoạch, phơi sấy. Trung bình mỗi lao động có thu nhập từ 4 – 6 triệu đồng/tháng, góp phần giữ chân lao động trẻ ở lại địa phương.

Ông Nông Quốc Huy, Giám đốc HTX Thảo Đường Vinh cho biết, hiện sản phẩm của HTX chủ yếu được tiêu thụ thông qua hệ thống thương lái ký hợp đồng thu mua theo từng đợt. Nhờ chất lượng ổn định và nhu cầu thị trường cao, hầu hết sản lượng đều được tiêu thụ hết ngay sau khi thu hoạch, mang lại nguồn thu bền vững cho HTX.

Một số doanh nghiệp chế biến lớn cũng đã đặt vấn đề ký kết hợp đồng bao tiêu dài hạn, tuy nhiên để đáp ứng được yêu cầu về chứng nhận chất lượng và truy xuất nguồn gốc, HTX đang từng bước hoàn thiện hồ sơ, đầu tư nâng cao năng lực sản xuất. Điều này mở ra triển vọng rất lớn để cây cỏ ngọt trở thành sản phẩm hàng hóa chủ lực, có thể tham gia sâu hơn vào các chuỗi giá trị và thị trường rộng lớn hơn trong thời gian tới.

Hiện HTX đã ký hợp đồng bao tiêu toàn bộ sản lượng với doanh nghiệp chế biến dược liệu tại Hà Nội. Nhiều thời điểm lượng đơn hàng vượt quá khả năng cung ứng, chứng tỏ nhu cầu thị trường rất lớn. Tuy nhiên, sản xuất vẫn gặp khó khăn do thời tiết, nhất là mưa nhiều đầu năm làm ảnh hưởng chất lượng và sản lượng.

Để nâng cao năng lực cạnh tranh, HTX định hướng tiếp tục mở rộng vùng trồng cỏ ngọt theo tiêu chuẩn VietGAP, đầu tư thêm máy móc chế biến sâu để sản xuất trà túi lọc, cao chiết, dịch chiết cỏ ngọt… HTX cũng sẽ từng bước hoàn thiện các thủ tục để đăng ký chứng nhận chất lượng, xây dựng thương hiệu và tham gia chương trình OCOP, từ đó gia tăng giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường, đưa cây cỏ ngọt trở thành cây trồng chủ lực tại địa phương.

HTX đang dự kiến đầu tư thêm thiết bị, xây dựng mã số vùng trồng, chứng nhận sản xuất sạch. Đây là điều kiện cần thiết để mở rộng thị trường không chỉ trong nước mà còn hướng đến xuất khẩu.

Phù hợp phát triển nông nghiệp hữu cơ

Ông Nông Đức Thuận – Bí thư Đảng ủy xã Thạch An đánh giá: “HTX Thảo Đường Vinh là đơn vị tiên phong trồng cỏ ngọt quy mô lớn trên địa bàn tỉnh. Mô hình này không chỉ đem lại hiệu quả kinh tế mà còn phù hợp với định hướng phát triển nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp sinh thái.

Thời gian tới, Liên minh HTX tỉnh sẽ hỗ trợ xây dựng phương án sản xuất, kết nối doanh nghiệp bao tiêu, tổ chức tập huấn kỹ thuật và tư vấn quản trị HTX. Đồng thời, xã sẽ tạo điều kiện để HTX tiếp cận các nguồn tín dụng nhằm mở rộng quy mô sản xuất.

Theo ông Thuận, việc phát triển cây cỏ ngọt còn có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng vùng nguyên liệu dược liệu gắn với chương trình OCOP. Nếu nhân rộng, cỏ ngọt có thể trở thành cây trồng chủ lực, góp phần nâng cao giá trị kinh tế trên cùng diện tích đất canh tác.

So với nhiều cây trồng truyền thống như ngô, sắn, hiệu quả kinh tế của cỏ ngọt vượt trội. Trong khi ngô, sắn thường phụ thuộc lớn vào thời tiết, giá cả bấp bênh và cần nhiều diện tích thì cỏ ngọt dễ trồng trên diện tích nhỏ, giá trị gia tăng cao, đầu ra ổn định nhờ liên kết với doanh nghiệp.

Đặc biệt, cỏ ngọt còn phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại, đáp ứng nhu cầu về thực phẩm tự nhiên, ít đường, tốt cho sức khỏe đang ngày càng tăng. Do đó, việc đầu tư vào cây trồng này không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho nông dân mà còn đón đầu xu thế thị trường trong nước và quốc tế.

Kết quả từ HTX Thảo Đường Vinh cho thấy, nếu có sự đồng hành của chính quyền, sự liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp và sự chủ động của HTX, cây cỏ ngọt hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm nông nghiệp chủ lực. Đây là bước đi phù hợp trong chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững, vừa khai thác được lợi thế thổ nhưỡng, vừa góp phần xây dựng nông thôn mới.

Trong tương lai, cùng với việc mở rộng diện tích, việc chế biến sâu sản phẩm từ cỏ ngọt cũng cần được chú trọng. Khi có thêm các sản phẩm giá trị gia tăng như bột chiết xuất, trà thảo mộc, thực phẩm chức năng, cỏ ngọt sẽ khẳng định vị trí quan trọng trong ngành nông nghiệp và dược liệu Việt Nam.