Chuyển đổi chè hữu cơ: Bước ngoặt cho nông dân và môi trường

Được thiên nhiên ưu ái cho chất đất và khí hậu phù hợp để cây chè phát triển, xã Văn Hán (Thái Nguyên) đang đẩy mạnh tái cơ cấu ngành chè theo hướng sinh thái, hữu cơ và ứng dụng công nghệ. 

Những năm qua, người làm chè ở Văn Hán đã quan tâm phát triển sản phẩm đa dạng, an toàn, nâng cao chất lượng kết hợp tạo dựng thương hiệu sản phẩm, qua đó đã xây dựng thành công các sản phẩm chè đạt chứng nhận OCOP. Những đồi chè VietGAP, hữu cơ không chỉ là sinh kế chính của nông dân mà đã trở thành điểm nhấn của vùng quê xanh, sạch, sinh thái.

Chuyển đổi hữu cơ, năng suất tăng 20%

Xã Văn Hán (mới) hợp nhất từ xã Văn Hán cũ và xã Khe Mo. Trước thời điểm sáp nhập, xã Văn Hán cũ có 1.000ha chè (trong đó 175ha sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ), năng suất bình quân đạt 120 tạ/ha, sản lượng đạt 12.000 tấn, giá trị sản xuất đạt gần 300 triệu đồng/ha. Xã Khe Mo có diện tích chè kinh doanh trên 400ha.

Được sự hỗ trợ của Trung tâm Khuyến nông và Môi trường tỉnh Thái Nguyên, ông Đoàn Văn Thái đang liên kết với 5 hộ dân canh tác 5ha chè LDP1 theo hướng hữu cơ. Những thay đổi đầu tiên bắt đầu từ nhận thức về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, có trách nhiệm. Thay vì sử dụng tràn lan phân bón hóa học, ông Thái cùng các nông dân khác đã chuyển đổi sang các sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên.

“Từ ngày sử dụng phân hữu cơ và chế phẩm vi sinh Trichoderma, cây chè phát triển theo hướng rất tích cực. Cây cứng, khỏe, không xuất hiện rong rêu gây hại. Khác với thời kỳ sử dụng nhiều phân đạm, cây chè hiện nay có khả năng chống chịu tốt với thời tiết nắng nóng kéo dài, không bị héo”, ông Thái chia sẻ.

Ngoài chất lượng được nâng cao, năng suất chè cũng tăng 20% so với thời điểm chưa chuyển đổi. Cùng với đó, đất tơi xốp hơn và xuất hiện nhiều giun.

Ông Thái cho hay, nương chè được chăm sóc bằng phân hữu cơ compost được ủ từ phân gia súc, gia cầm rõ nguồn gốc, đảm bảo theo yêu cầu theo TCVN 11041-6:2018 và một số chế phẩm hữu cơ vi sinh (không bổ sung dinh dưỡng khoáng).

Về cách bón, phân ủ compost rải đều lên rạch, trộn đều phân với đất sau đó lấp đất mặt lên trên trước khi tiến hành trồng chè. Đối với phân hữu cơ vi sinh, đào hốc sâu 6 - 8cm giữa 2 cây chè (đối với chè tuổi 1 và tuổi 2) hoặc bên cạnh mỗi cây chè, cách gốc cây 15 - 30cm (đối với chè tuổi 3) sau đó bỏ phân và lấp đất.

Làm hữu cơ phải kiên nhẫn

Theo bà Vũ Thị Thu Hương, cán bộ kỹ thuật Trung tâm Khuyến nông và Môi trường tỉnh Thái Nguyên, để vùng chè chuyển đổi hữu cơ hiệu quả, cần thực hiện các giải pháp an toàn sinh học đồng bộ từ làm đất, chăm sóc tới phòng trừ sâu bệnh.

Trong đó, ngay từ khi chưa chuyển đổi, bà con phải chủ động nguồn nước tưới, bảo vệ nguồn nước tưới khỏi nguy cơ ô nhiễm hóa chất, kim loại nặng và vi sinh vật có hại. Có thể tưới theo phương pháp phun mưa bề mặt với vòi tưới di động hoặc cố định cho hiệu quả cao.

Về công tác phòng trừ sâu bệnh, bà con cần kiểm tra thường xuyên vùng chè, phát hiện sớm để tập trung phong trừ. Tại vùng chè hữu cơ, ưu tiên sử dụng các chế phẩm thảo mộc, sinh học. Cùng với đó, trồng thêm các loại cây bóng mát giúp xua đuổi côn trùng như ngũ sắc, xoan trắng, dã quỳ… và phóng thích thiên địch, bao gồm cả côn trùng ăn thịt và loài ký sinh.

“Quan trọng vẫn là nhận thức của nông dân, cả một vùng chè rộng lớn, chỉ cần một hộ không tuân thủ thì công sức của cả tập thể sẽ bỏ đi hết. Quá trình chuyển đổi đòi hỏi bà con phải kiên nhẫn do năng suất giai đoạn đầu thấp. Nhưng khi chuyển đổi xong, không chỉ năng suất và giá bán cao, chi phí đầu vào sẽ giảm đi đáng kể so với giai đoạn đầu”, bà Hương cho biết.

Ông Thái và nhiều nông dân ở Văn Hán tâm sự, từ ngày chuyển đổi hữu cơ, không khí trong lành hơn hẳn, người lớn đi làm, trẻ con đi chơi không còn phàn nàn bởi mùi khó chịu do sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học.