Chàng trai lan tỏa nông nghiệp bền vững trong cộng đồng người BahNar

Từ những thất bại ban đầu

A Ngum đưa chúng tôi ra vườn cà phê của gia đình anh ở làng Bot Grek, xã K’dang (Gia Lai). 1 ha cà phê đã đến vụ thu hoạch xanh tốt bời bời, quả chín đỏ trĩu cành. “Phải đợi cho quả chín đều như thế này mới hái. Khi tỷ lệ quả chín đạt cao, chất lượng hạt cà phê sẽ tốt hơn, bán sẽ được giá cao hơn”, A Ngum nói.

Chẳng phải ngẫu nhiên A Ngum có được ý thức như vậy, đó là do kinh nghiệm rút ra từ những bài học đắt giá từ nhiều năm trước, khi mà A Ngum và cả làng Bot Grek ở xã K’dang cũng như đông đảo người dân trồng cà phê trong vùng còn canh tác theo lối bóc lột đất để đổi lấy cái lợi trước mắt.

A Ngum nói, trước đây gia đình anh cũng như nhiều hộ trồng cà phê khác trong vùng thường lạm dụng phân bón hóa học để bón cho vườn cà phê, lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật để phòng trừ sâu bệnh hại cây trồng. Sau mỗi lần như vậy, thấy cây cà phê phát triển tốt hơn, sâu bệnh đỡ hơn thì A Ngum và mọi người nghĩ là nhờ thuốc trừ sâu, nhờ phân bón hóa học. Vậy là A Ngum và những người trồng cà phê trong làng Bot Grek lại tiếp tục đầu độc đất, đầu độc vườn cà phê của chính mình.

Để rồi một ngày, vườn cà phê bắt đầu xuống cấp nhanh chóng, sâu bệnh phát triển nhanh hơn, quả thưa thớt và nhỏ hơn... Chỉ đến lúc này mọi người mới nhận ra rằng việc lạm dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật chỉ có tác dụng trước mắt, tuy nhiên một thời gian ngắn sau đó sâu bệnh lại phát triển nhanh và mạnh hơn. Trong khi đó, dùng nhiều phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật khiến chi phí đầu tư vào vườn cà phê cao lên nhiều lần, lợi nhuận thu về chẳng đáng là bao.

“Chi phí sản xuất tăng lên, trong khi năng suất và chất lượng hạt cà phê thì lại giảm xuống. Từ đó tôi nhận ra việc lạm dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật không chỉ gây hại cho cây trồng về lâu dài mà còn làm đất chết dần, sức khỏe con người cũng bị ảnh hưởng bởi thường xuyên ra vườn cà phê, thường xuyên phải ngửi hóa chất độc hại”, A Ngum nói.

Từ thực tế đó, A Ngum nghĩ phải tìm cách khác để chăm sóc vườn cà phê sao cho cây phát triển bình thường, quả sai và sạch, con người cũng không bị ảnh hưởng đến sức khỏe.

Năm 2022, khi nhận thấy việc chăm sóc vườn cà phê theo phương thức cũ không còn mang lại hiệu quả, A Ngum đã tích cực tìm kiếm thông tin qua sách báo, đồng thời tham gia các lớp tập huấn về kỹ thuật trồng, chăm sóc cà phê do địa phương và Hội Nông dân tổ chức. Những khi rảnh rỗi anh thường xuyên đi tham quan những vườn cà phê hiệu quả, học hỏi kinh nghiệm từ những vườn đạt chuẩn trên địa bàn tỉnh...

Lan tỏa những vườn cà phê không hóa chất

Thông qua các lớp tập huấn về kỹ thuật trồng và chăm sóc cà phê bền vững, qua những lần đi tham quan, học hỏi kinh nghiệm từ những vườn cà phê khác, A Ngum rút ra bài học rằng, chỉ khi canh tác cà phê theo phương thức hữu cơ thì vườn cây mới phát triển bền vững, năng suất và chất lượng hạt cà phê mới được nâng cao, đồng thời bảo vệ được môi trường và sức khỏe con người.

Anh bắt đầu áp dụng các giải pháp canh tác nông nghiệp thông minh bằng cách đưa phân hữu cơ, vi sinh vào vườn cây của gia đình. Theo A Ngum, quá trình canh tác vườn cà phê anh không sử dụng hóa chất tổng hợp như phân bón hóa học, thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, chất kích thích tăng trưởng hay bất kỳ phụ gia hóa học nào. Thay vào đó, anh chuyển sang áp dụng các biện pháp chăm sóc vườn cây gần với tự nhiên hơn như sử dụng phân bón hữu cơ, phân bón vi sinh, đồng thời duy trì hệ sinh thái tự nhiên cho vườn cây.

Để có phân hữu cơ bón cho vườn cà phê, A Ngum tận dụng nguồn phân chuồng sẵn có, gom thêm ở các gia đình khác có chăn nuôi bò đem về ủ với vỏ cà phê. Một thời gian sau, anh đem phân đã ủ bón cho vườn cây. “Ngoài việc bón phân từ chất thải hữu cơ để cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng, tôi còn sử dụng thêm các chế phẩm sinh học giúp kích thích rễ phát triển mạnh, chống rụng quả non. Đồng thời cải thiện độ phì nhiêu và bảo vệ đất bằng cách trồng xen các cây trồng phù hợp khác”, A Ngum chia sẻ.

Sau một thời gian áp dụng các biện pháp canh tác thông minh, vườn cà phê của A Ngum phát triển vượt trội, sâu bệnh giảm hẳn, trong khi năng suất tăng đáng kể. Liên tiếp nhiều niên vụ gần đây, năng suất bình quân vườn cà phê 1 ha của gia đình anh luôn đạt trên 3,5 tấn nhân, cho thu nhập ổn định gần 300 triệu đồng sau mỗi vụ thu hoạch sau khi trừ chi phí.

Ngoài trồng 1 ha cà phê, A Ngum còn làm thêm 3 sào lúa nước 2 vụ, trồng xen các loại cây khác trong vườn cà phê như bơ, sầu riêng để tăng thu nhập và làm đa dạng hệ sinh thái. Tất cả diện tích trên đều được anh áp dụng các giải pháp nông nghiệp hữu cơ, vi sinh.

Trưởng thôn Bot Grek, già Y Von M’lô cho biết, thôn có 320 hộ dân, chủ yếu là người BahNar. Gần như toàn bộ nguồn thu của người dân trong làng Bot Grek đều đến từ sản xuất nông nghiệp, trong đó có khoảng trên 100 ha cà phê. Theo già M’lô, từ trước đến nay người BahNar ở làng Bot Grek chỉ quen với lối canh tác truyền thống lạc hậu, cây trồng cho năng suất thấp, trong khi chí phí lại tăng cao, hiệu quả kinh tế không cao.

“Từ khi thấy A Ngum trồng cà phê áp dụng các biện pháp hữu cơ, vi sinh mang lại hiệu quả cao, bà con trong làng đã đến vườn cây của nó tham quan, nhờ nó bày cho cách làm này. Ai đến nó đều nhiệt tình hướng dẫn cách làm. Hiện hơn 100 ha cà phê của người dân làng Bot Grek đều được chăm sóc theo cách này. Chính A Ngum là người đi tiên phong, lan tỏa cách trồng cà phê và các cây trồng khác bằng biện pháp hữu cơ, vi sinh cho bà con trong làng”, già Y Von M’lô cho biết.

"Cà phê sản xuất theo hướng hữu cơ cho hạt to và đều hơn, rất được thị trường ưa chuộng, theo đó có đầu ra ổn định. Mong rằng phương pháp sản xuất này được lan tỏa rộng rãi hơn. Người BahNar chúng tôi sẽ cùng chung tay hướng đến một nền sản xuất nông nghiệp bền vững”, già Y Von M’lô nói.