Khi hồn quê kết tinh trong nông sản và làng nghề Việt

‘Bảo tàng sống’ của lịch sử và văn hóa dân tộc

Theo ông Hoàng Văn Dự, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại Nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), hoạt động sản xuất, kinh doanh tại nhiều làng nghề, đặc biệt là các làng nghề thủ công mỹ nghệ hiện nay đang đối mặt với không ít khó khăn, thách thức.

Phần lớn các cơ sở sản xuất vẫn thiếu vốn và mặt bằng ổn định, trong khi tình trạng ô nhiễm môi trường ở nhiều làng nghề ngày càng trở nên đáng lo ngại. Quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún khiến việc đầu tư đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm gặp nhiều hạn chế. Không ít sản phẩm làng nghề vẫn chậm được cải tiến về mẫu mã, kiểu dáng, sức cạnh tranh so với sản phẩm cùng loại của các nước còn yếu, khiến thị trường tiêu thụ có nguy cơ bị thu hẹp và thiếu bền vững.

Ông Dự cũng cho rằng, tiềm năng phát triển du lịch làng nghề vẫn chưa được khai thác đúng mức. Phần lớn hoạt động du lịch hiện nay mới dừng ở việc đưa khách đến tham quan, tìm hiểu nghề mà chưa giới thiệu sâu những giá trị văn hóa đặc sắc của làng nghề truyền thống. Các sản phẩm du lịch vì thế còn nghèo nàn, thiếu tính trải nghiệm, chưa đủ hấp dẫn để giữ chân du khách, doanh thu từ hoạt động này còn thấp.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ số trong sản xuất, quảng bá và tiêu thụ sản phẩm làng nghề vẫn còn chậm, chưa bắt nhịp được với xu hướng tiêu dùng hiện đại, trong khi đây lại là chìa khóa giúp các làng nghề mở rộng thị trường và nâng cao sức cạnh tranh trong thời kỳ chuyển đổi số.

Từ thực tế đó, vấn đề được đặt ra là, để những giá trị văn hóa của làng nghề thực sự được lan tỏa, cần có thêm nhiều chương trình, hoạt động cụ thể, thiết thực và có sức kết nối.

Hướng đến mục tiêu ấy, Hội chợ Làng nghề Việt Nam lần thứ 21 - năm 2025 đã trở thành không gian hội tụ tinh hoa nghề Việt, nơi quy tụ và giới thiệu hàng trăm sản phẩm thủ công mỹ nghệ đặc trưng đến từ các làng nghề, phố nghề truyền thống trên khắp mọi miền đất nước.

Tại đây, du khách có thể bắt gặp vẻ tinh tế trong từng nan mây, sợi tre của làng Phú Vinh, nét duyên của chiếc nón làng Chuông, sự hồn nhiên rực rỡ của tò he Xuân La, sắc màu văn hóa của dệt thổ cẩm người Lào hay sự khéo léo, bền bỉ từ mây tre đan Nà Tấu và gỗ mỹ nghệ Phù Khê. Cùng với đó là những tranh khắc gỗ dân gian Đông Hồ, gốm Phù Lãng, đồng Đại Bái, trầm hương Đà Nẵng, chiếu cói Định Yên, xuồng ghe Long Hậu, nón bàng buông Lấp Vò và còn nhiều sản phẩm thủ công mang đậm hơi thở văn hóa dân tộc khác.

Đặc biệt, tại khu thao diễn nghề thủ công mỹ nghệ, 8 gian hàng được dành riêng cho 8 nghệ nhân, thợ giỏi tiêu biểu, đại diện cho 8 nhóm ngành nghề truyền thống của Việt Nam, đã trực tiếp trình diễn tay nghề ngay trong khuôn khổ Hội chợ.

Trong số đó, nghệ nhân Nguyễn Hữu Đạo, người gắn bó lâu năm với nghệ thuật khắc gỗ dân gian Đông Hồ, đã mang đến do khách tham quan những nét chạm tinh tế, mộc mạc và giàu hồn cốt dân tộc thông qua những bức trang khắc gỗ dân gian Đông Hồ.

“Hội chợ lần này là dịp quý báu để những người làm nghề như chúng tôi được giới thiệu, quảng bá nghệ thuật dân gian đến đông đảo du khách trong nước và quốc tế, giúp mọi người hiểu hơn về văn hóa, về những giá trị truyền thống của Việt Nam được gửi gắm trong từng nét chạm, từng sắc màu xưa,” ông Nguyễn Hữu Đạo chia sẻ.

Người nghệ nhân luôn tâm niệm, làng nghề không chỉ là nơi lưu giữ bí quyết nghề truyền thống mà còn là một không gian văn hóa đặc sắc, nơi kết tinh tinh thần sáng tạo, bàn tay khéo léo và tâm hồn người Việt qua từng sản phẩm. Mỗi làng nghề như “một bảo tàng sống” của lịch sử và văn hóa dân tộc, nơi những giá trị vật thể và phi vật thể được gìn giữ, trao truyền qua bao thế hệ.

Trong nhịp sống hiện đại hôm nay, người nghệ nhân tin rằng làng nghề vẫn giữ vai trò như sợi dây kết nối giữa quá khứ và hiện tại. Bởi những sản phẩm thủ công ấy không chỉ là hàng hóa mà còn là câu chuyện về văn hóa, về phong tục, tập quán, về cách con người Việt Nam ứng xử với thiên nhiên và cuộc sống quanh mình.

Những nông sản khẳng định thương hiệu từ bản sắc vùng miền

Là một trong hàng trăm khách tham quan đến với Hội chợ Làng nghề Việt Nam lần thứ 21 - năm 2025, bà Trần Khánh Vân (phường Cầu Giấy, TP. Hà Nội) chia sẻ, bản thân đến Hội chợ với mong muốn được mua những sản phẩm nông nghiệp sạch, an toàn và tốt cho sức khỏe. Được tận tay chọn lựa và trò chuyện với những người sản xuất ra sản vật địa phương, với bà Vân, đó là một trải nghiệm thú vị và đáng nhớ.

Theo bà Vân, người tiêu dùng ngày nay ngày càng quan tâm hơn đến những sản phẩm tự nhiên, có nguồn gốc rõ ràng, đặc biệt là các sản phẩm mang giá trị vùng miền, phản ánh bản sắc văn hóa của từng địa phương. “Chúng tôi không chỉ mua sản phẩm mà còn tìm thấy trong đó câu chuyện của quê hương, của con người Việt Nam,” bà Trần Khánh Vân hào hứng.

Trong khuôn khổ Hội chợ Làng nghề Việt Nam lần thứ 21 - năm 2025, sự kiện “Tuần lễ quảng bá, giới thiệu sản phẩm OCOP và nông đặc sản tỉnh Lạng Sơn” đã trở thành điểm nhấn đặc biệt, tạo cơ hội để những sản phẩm nông sản đặc trưng của xứ Lạng đến gần hơn với người tiêu dùng Thủ đô và du khách từ nhiều tỉnh, thành trên cả nước.

Theo bà Đinh Thị Thu, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lạng Sơn, địa phương có khí hậu mang nét đặc trưng của vùng á nhiệt đới, rất phù hợp để phát triển đa dạng các loại nông sản và đặc sản mang hương vị riêng biệt. Chính điều kiện tự nhiên ấy đã tạo nên những sản phẩm đặc trưng, từ hồng không hạt Bảo Lâm, na Chi Lăng đến hồi, quế, mật ong và nhiều sản phẩm OCOP khác.

Tính đến nay, Lạng Sơn đã có 22 sản phẩm OCOP đạt 4 sao và 213 sản phẩm đạt 3 sao, cùng nhiều sản phẩm tiềm năng hướng tới xếp hạng 4 và 5 sao trong thời gian tới. Việc triển khai Chương trình OCOP không chỉ góp phần phát triển các sản phẩm đặc sản, tiêu biểu ở khu vực nông thôn, mà còn trở thành động lực quan trọng thúc đẩy thương mại dịch vụ của tỉnh, tăng năng lực cạnh tranh cho hàng hóa địa phương, mở rộng thị trường tiêu thụ, đồng thời định hình rõ nét thương hiệu nông sản Lạng Sơn trên bản đồ sản phẩm đặc sản Việt Nam.