Khai thác tiềm năng lúa hữu cơ trên đất nuôi tôm

Thị trấn Vĩnh Thuận (huyện Vĩnh Thuận, Kiên Giang) có diện tích sản xuất lúa - tôm hơn 1.346ha. Những năm qua, tình hình thời tiết diễn biến phức tạp nên sản xuất nông nghiệp gặp nhiều khó khăn, nông dân khó chủ động trong sản xuất, bên cạnh đó giá phân bón, vật tư nông nghiệp, chí phí đầu tư trong sản xuất ngày càng tăng cao, sản phẩm làm ra chủ yếu bán cho thương lái của địa phương nên lãi suất thấp, hiệu quả kinh tế chưa cao.

Nhằm đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững với quy mô lớn, thích ứng với biến đổi khí hậu, đẩy mạnh phát triển nông nghiệp an toàn, hữu cơ, sản xuất theo chuỗi giá trị, bảo vệ môi trường, năm 2023, Trung tâm Khuyên nông tỉnh Kiên Giang phối hợp với Phòng NN-PTNT và Trạm Khuyến nông huyện Vĩnh Thuận cùng chính quyền địa phương triển khai mô hình sản xuất lúa trên nền đất tôm đạt tiêu chuẩn hữu cơ, GlobalGAP gắn với cấp mã vùng trồng.

Mô hình được thực hiện tại HTX Dịch vụ nông nghiệp Thuận Nông (thị trấn Vĩnh Thuận) với diện tích 50ha, có 28 hộ tham gia. Mục tiêu mô hình nhằm hỗ trợ 100% nông dân tham gia nắm được quy trình sản xuất, tăng lợi nhuận và giảm chi phí sản xuất từ 15 – 25% so với phương thức sản xuất truyền thống, cung ứng sản phẩm đạt tiêu chuẩn hữu cơ, ứng dụng các biện pháp tổng hợp trong canh tác, kết hợp sử dụng phân hữu cơ nhằm tăng năng suất, giá trị nông sản...

Tham gia mô hình, bà con được hỗ trợ một phần chi phí lúa giống, phân hữu cơ, nông dân phải sử dụng giống lúa nằm trong bộ giống chất lượng cao được Bộ NN-PTNT cho phép sản xuất, phải gieo sạ đảm bảo mật độ 100kg lúa giống/ha, gieo sạ đồng loạt đúng với lịch thời vụ của địa phương. Nông dân được tập huấn về quy trình sản xuất lúa hữu cơ, ghi chép nhật ký sản xuất...

Giống lúa sản xuất trong mô hình là ST24 đảm bảo chất lượng, được gieo sạ tập trung từ ngày 15 - 20/9/2023, lượng phân bón hữu cơ trung bình 756kg/ha.

Lúa trên nền đất nuôi tôm trong mô hình được nông dân tích cực chăm sóc, áp dụng đúng yêu cầu kỹ thuật. Cây lúa sinh trưởng phát triển tốt, thời tiết thuận lợi, nông dân gieo sạ mật độ phù hợp và tập trung. Giống lúa chất lượng, tỷ lệ nảy mầm cao. Trong quá trình canh tác có xuất hiện sâu cuốn lá, bệnh đạo ôn lá rải rác với mức độ nhiễm nhẹ, nông dân không cần phun thuốc. Nông dân sử dụng phân bón hữu cơ, chế phẩm sinh học, hướng đến sản xuất an toàn, bền vững. Các hộ tham gia mô hình là thành viên của HTX Dịch vụ nông nghiệp Thuận Nông, có sự hợp tác gắn kết, trao đổi thông tin kỹ thuật và tương trợ lẫn nhau trong quá trình sản xuất. 

Kết quả, lúa trong mô hình đạt năng suất 5,7 tấn/ha, cao hơn ngoài mô hình 0,2 tấn/ha. Nông dân tuân thủ tốt quy trình kỹ thuật, mang lại nhiều tín hiệu khả quan.

Qua hoạch toán kinh tế cho thấy, chi phí sản xuất trung bình trong mô hình là hơn 21 triệu đồng/ha, thấp hơn so với đối chứng khoảng 1,8 triệu đồng/ha; giá bán lúa trung bình 9.000đ/kg, lợi nhuận đạt hơn 30 triệu đồng/ha - cao hơn đối chứng 3,4 triệu đồng/ha.

Với nhiều ưu điểm vượt trội, phù hợp với đặc thù của địa phương, mô hình sản xuất lúa trên nền đất nuôi tôm theo tiêu chuẩn hữu cơ gắn với cấp mã số vùng trồng có khả năng nhân rộng rất cao tại nhiều vùng sản xuất tôm – lúa của huyện Vĩnh Thuận. Qua đó tạo sản phẩm lúa gạo đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, tạo môi trường sạch, an toàn sau vụ canh tác lúa để phát triển vụ nuôi tôm, giúp duy trì mô hình tôm – lúa bền vững.

Khó khăn hiện nay là việc chuyển đổi sản xuất lúa sang quy trình hữu cơ phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt nên phần lớn bà con nông dân còn e ngại, một số nông dân chưa muốn thay đổi tập quán sản xuất. Một số nông dân còn ít quan tâm đến việc ghi chép nhật ký sản xuất... Mặc dù vậy, mô hình đã bước đầu tác động mạnh đến nhận thức của người dân về quy trình sản xuất lúa hữu cơ.